Thành Bình Định, An Nhơn 1929

Các bạn An Nhơn chắc đã biết quê mình có Thành Bình Định thông qua chiếc cổng thành phục dựng phải không? Hình dưới chính là Cửa Đông của Thành Bình Định được người Pháp chụp vào khoảng năm 1920-29.

Thành Bình Định được vua Gia Long cho xây dựng vào năm 1814 với vai trò là thủ phủ của vùng đất Bình Định; hiện nay thuộc phường Bình Định, trung tâm thị xã An Nhơn.

Nói theo ngôn ngữ hiện đại cho dễ hiểu, thời kỳ này Bình Định có 2 thành phố (phủ) là An Nhơn, Hoài Nhơn và 5 huyện. Trong đó, Thành Bình Định tại An Nhơn là trung tâm hành chính của tỉnh. Còn Quy Nhơn khi đó vẫn là vùng đất mới khai phá.

Cổng hiện nay mặc dù đặt đúng vị trí cổng xưa nhưng nó hoàn toàn khác xưa. Nhìn nó t liên tưởng đến hình ảnh những cổng thành trong các phim kiếm hiệp Trung Quốc. Nó ngoài việc nhắc nhớ nơi đây từng có một tòa thành, còn lại chẳng mang ý nghĩa lịch sử gì cả.

Tiếp theo, hình dưới là bản đồ ngoại vi Thành Bình Định năm 1815 do nhà Nguyễn vẽ, người Pháp chụp lại năm 1913 (họ nhầm lẫn đây là Thành Đồ Bàn). T đã xoay dọc bản đồ, ghi chú QL1A (đường thiên lý) và Sông Kôn để các bạn dễ nhìn ra. 

Ảnh vệ tinh đối chiếu.

Hình tiếp là bản đồ thể hiện nội vi Thành Bình Định năm 1815. T ghi chú tên đường cụ thể, hãy phóng to bức hình để nhìn nhé. Hình 6 là ảnh vệ tinh đối chiếu. Hãy chú ý đến các chấm xanh bạn sẽ hiểu.

Dưới đây là nội dung rất lằng nhằng, bạn đọc chậm, mở Google Map đối chiếu sẽ dễ hơn nhé.

Thành có 2 lớp hào. Lớp hào ngoài bên phải (bắc), nhà dân ở dày hai bên, nay không còn vết tích mà cũng chẳng thấy nhà dân đâu. T cho rằng đoạn mương dọc Phòng khám Giang San chính là vết tích của hào này. Cái mương này vừa bị lấp năm 2023 thành đường đi. Lớp ngoài trên - dưới (tây - đông) cũng mất tiêu rồi. Lớp ngoài bên trái (nam) chính là sông Kôn.

Lớp hào trong trái - phải (nam bắc) vẫn còn. Hào phải (bắc) là đoạn mương từ Điện Máy Xanh lên đến Cầu Xéo. Hào trái (nam) là góc Công ty May An Nhơn chạy lên đường Cần Vương thông ra sông Kôn.

Hào trên (tây) nay là đường Thanh Niên. Hào dưới (đông) còn một nửa từ Công ty May An Nhơn đến Chùa Thiên Ân.

Còn lại phần bên trong thành các bạn tự tìm hiểu nhé. Ui là trời, nếu t mô tả hết chắc tiền đình mất. Tôi đã mất 4 giờ để hoàn thành bài viết này.

Thành Bình Định hiện nay chỉ còn vết tích là Cột Cờ cổng nam. Vì sao trụi lủi như vậy Thành được sử dụng trong thời gian 132 năm, từ năm 1814 đến năm 1946. Năm 1946, Việt Minh phá huỷ hoàn toàn thành Bình Định theo chủ trương tiêu thổ kháng chiến.

Nếu bạn đọc đến đây một cách kỹ càng, chứng tỏ bạn là người yêu lịch sử. T có một tấm ảnh chụp toàn cảnh ngôi thành này, để t tìm cho bạn xem sau. T tin rằng đây là bài viết chi tiết, trực quan nhất trên mạng về Thành Bình Định. Ngoài các nhà khoa học, có lẽ hầu hết các bạn, kể cả người lớn tuổi, lần đầu tiên nhìn ra một Bình Định khác ở chính nơi mình sinh ra và lớn lên. Bạn nhận ra rằng, hồn xưa vẫn còn đâu đây, nó nằm trong những gốc cây, ngọn cỏ nơi mình đang đứng chứ không đâu xa.